Baş Dönmesi (Vertigo) Genel Bilgiler

Başdönmesi (Vertigo)

İnsanın kendisinin veya çevresinin döndüğünü hissetmesidir.

Vertigo; bir hastalığın adı değildir, sadece baş dönmesi anlamındadır. Baş dönmesi sıklıkla bir iç kulak probleminden kaynaklanır. Bazı hastalar denge bozukluklarını dengesizlik, sallanma, dalgalanma, sersemlik, ayakta duramama, düşecekmiş gibi olma, zemin kayması, sağa sola çekilme gibi sözlerle ifade edebililer. Dönme hissi olmadan hissedilen bu tür dengesizlikler de iç kulak probleminden kaynaklanabilir.

Denge, iç kulakta bulunan denge organı, gözler ve vücutta kas iskelet sistemindeki sensörlerin koordine çalışması ile sağlanan kompleks bir mekanizmadır. Bu sistemler arasında koordinasyonu sağlayan ise beyindir. Bu nedenle bu organları ilgilendiren pekçok hastalık karşımıza ilk bulgu olarak baş dönmesi ile çıkabilmektedir. Dengenin sağlanmasından birincil olarak sorumlu olan organ iç kulaktaki denge organıdır. Denge ve işitme organı, sağlam bir kemik koruma ile çevrilidir. Bunun içerisinde ise denge duyu reseptörlerinin ve hücrelerinin yerleştiği zar bir yapıdan oluşan membranöz iç kulak vardır. Membranöz iç kulak ile kemik kapsül arasında perilenf adı verilen bir sıvı, membranöz iç kulağın içinde ise endolenf adı verilen bir sıvı vardır. İç kulaktaki denge organı 3 adet yarım daire kanalı ve vestibüldeki utrikül ve sakkül denilen özelleşmiş yapılardan oluşur. Yarım daire kanalları başın dairesel hareketlerini algılarken, utrikül ve sakkül ise başın doğrusal hareketlerini algılarlar. Üst (süperior) ve yan (lateral) yarım daire kanalları ve utrikülden çıkan sinir lifleri üst denge sinirini oluşturur. Arka (posterior) yarım daire kanalı ve sakkülden çıkan sinir lifleri ise alt denge sinirini oluşturur. Alt ve üst denge sinirleri denge organındaki bilgilerin beyne ulaşmasını sağlarlar. Her iki iç kulaktaki denge organı birbirine simetrik çalışır. Dengemizi sağlamada en önemli veri, iç kulaktaki denge organından beyine sürekli olarak gönderilen, başın uzaydaki konumu hakkındaki biligilerdir. Bu sayede gözlerimiz kapalıyken bile ya da karanlık bir yerde iken bile ayakta durabilmekteyiz. İç kulaktaki denge organlarının çalışmasındaki orantısızlıklar baş dönmelerinin en sık sebebidir. Dengenin sağlanmasında görev alan diğer organlar; gözler (vücudun boşlukta nerede olduğunu (ayakta, ters dönmüş gibi) ve hareketin yönünü görür), derin duyu reseptörleri (kas, eklem ve omurga gibi organlarda bulunur, vücudun hangi bölgesinin yere değdiğini, vücudun hangi kısımlarının hareket ettiğini algılar) ve merkezi sinir sistemindeki üst yapılar (diğer dört sistemden gelen bütün bulguları değerlendirerek, aradaki ilişkiyi sağlar. Merkezi sinir sistemi, bu dört sistemden birbiriyle tutarsız veriler aldığı zaman, kişi, sersemlik veya baş dönmesi hisseder). Tüm bu yapılar sayesinde kişi, vücudunun hangi yönde, nereye dönük olduğu, ne tarafa doğru hareket ettiği veya döndüğünün bilincinde olur.

Başdönmesi (Vertigo) Yapan Başlıca Hastalıklar:

Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo (İç Kulak Kristal Hastalığı): İç kulakta duyu hücrelerinin üzerinde yer alan kalsiyum kristallerinin dökülmesi ve bu kristallerin yer çekimi ve baş hareketleriyle iç kulakta kontrolsüz hareketleri sonucu ortaya çıkar, en sık baş dönmesi sebebidir.

Meniere Hastalığı: İç kulakta bulunan endolenf sıvısının fazlalığı sonucu ortaya çıkan, işitme azlığı ve çınlamanın da olduğu bir hastalıktır.

Vestibüler Nörinit: Üst solunum yolu infeksiyonunu takiben, viruslerin denge sinirini etkilemesi ile ortaya çıkar.

Perilenf Fistülü: Dış ortamda meydana gelen ani basınç değişikliğinde, orta kulak ile iç kulağı birbirinden ayıran zarlarda yırtık ve iç kulak sıvısının orta kulağa akması sonucu oluşur.

Akustik Nörinom: Denge sinirinin iyi huylu tümörüdür.

Araç Tutması: Bbir aracın içinde iken iç kulak, gözler ve derin duyu algılayıcılarından beyne giden verilerin eşit olmaması sonucu ortaya çıkar.

Yaşlılığa Bağlı Baş Dönmesi: Yaşlılıkta oluşan birçok değişiklik gibi işitme ve dengeyi sağlayan sistemlerde de zayıflama olması sonucu başdönmesi ve denge bozukluğu görülebilir.

Labirentit: İç kulak yapılarının infeksiyon ajanları ile etkilenmesi sonucu, başdönmesi, işitme kaybı, çınlama gibi şikayetlerle giden klinik tablodur.

Bilateral Vestibüler Yetmezlik: her iki iç kulaktaki denge organının hasarı sonucunda ortaya çıkan dengesizlikle karakterize bir klinik tablodur. Bu hastalarda sıklıkla hareket halinde iken ve de özellikle karanlıkta ortaya çıkan şiddetli dengesizlik bulunur.

Vestibüler Migren: Vestibüler migren terimi ise direkt olarak migrenin neden olduğu baş dönmesi ataklarını tarifler. Yani bu hastalıkta baş dönmesinin nedeni direkt olarak migren hastalığıdır, nörolojik hastalıklar arasında en sık baş dönmesi yapan nedendir.

Multipl Skleroz: Multiple Scleroz (MS) demiyelinizan, otoimmün bir santral sinir sistemi hastalığıdır. Genellikle genç erişkinlerde görülür ve kadınlarda daha sıktır. Hastalık merkezi sinir sistemindeki her bölgeyi etkileyebilir. Baş dönmesi hastalığın tüm evrelerinde sık karşılaşıldığı gibi bazen hastalığın ilk belirtisi olabilir.

Serebrovasküler Hastalıklar: Merkezi sinir sisteminin kanlanmasının bozulduğu durumlarda yani beyne kan akımının azalması (iskemi) ya da beyin kanaması durumlarında baş dönmesi ve dengesizlik görülebilir, bu hastalarda kısmi ya da tam felçler, konuşma bozuklukları, görme bozuklukları da görülebilir.

Kalp Damar Hastalıkları:

Endokrinolojik Hastalıklar: