Baş Dönmesi (Vertigo) İçin Yapılan Testler

Başdönmesi (Vertigo), pekçok tıbbi branşı ilgilendirebilen bir konudur. İç kulak sorunu düşünülen hastalarda var olan problemler normal filmle, tomografi yada MR ile gösterilemez. Kulak Burun Boğaz uzmanı tarafından detaylı kulak, burun ve boğaz muayenesini takiben detaylı testler yapılmalıdır. Bu testler işitme fonksiyonu ile vestibüler yani denge fonksiyonunu araştıran testlerdir.

Başdönmesi (Vertigo) Tanısı İçin Uygulanan Testler (Vestibüler Testler)

Başdönmesi (Vertigo) Tanısı İçin Uygulanan Testler şu şekilde sıralanabilir;

İşitme Fonksiyonunu Araştıran Testler

• Odyogram (İşitme testi)
• Timpanogram (Kulak basınç testi)
• OAE ( Oto Akustik Emisyon )
• BERA ( İç kulak –Beyin Sapı Ölçümü )

Denge Fonksiyonunu Araştıran Testler

• Pozisyonel Testler
• VNG (Videonistagmografi )
• ENG (Elektronistagmografi )
• Kalorik Test
• VHIT  (Video Head Impuls Test)
• Posturografi
• VEMP

Statik Ve Dinamik Pozisyonel Testler

Statik pozisyonel testlerin amacı baş pozisyonundaki değişikliklerin nistagmusa neden olup olmadığını ya da mevcut bir nistagmusda değişiklik yapıp yapmadığını araştırmaktır. Bunun için farklı pozisyonlarda ( oturur pozisyon, sırtüstü yatar pozisyon, sırtüstü-baş sağda, sırtüstü-baş solda, sırtüstü-baş ekstansiyonda) nistagmus araştırılır. Statik pozisyonel test sırasında ortaya çıkan nistamuslar fizyolojik, periferik kökenli ya da santral kökenli olabilir. Dinamik pozisyonel testler Dix Hallpike ve Roll testleridir.

Videonistagmografi( VNG )

VNG vestibülo-oküler refleksin değerlendirildiği, spontan ya da görsel-vestibüler uyaranlar sonucunda ortaya çıkan göz hareketlerinin kayıt edildiği ve değerlendirildiği bir testtir. Hastaya üzerinde infrared kamera bulunan bir gözlük takılır. Bu gözlük sayesinde hastanın istirahat halinde iken ve çeşitli görsel ve vestibüler uyaranlar sırasındaki göz hareketleri takip edilir ve bilgisayar ortamında kaydedilir. Daha sonra elde edilen bilgiler bilgisayar ortamında analiz edilerek baş dönmesi hakkında çok önemli bilgiler elde edilir. VNG, başdönmesinin pozisyonel olup olmadığını ortaya koyduğu gibi, nedenin iiç kulaktan mı yoksa merkezi sinir sisteminden mi Periferik nistagmuslar fiksasyonla baskılanır, santral nistagmuslar fiksasyondan etkilenmez ya da şiddeti artabilir.

Kalorik Test

İç kulakta yer alan Horizontal semisirküler kanaldaki endolenfin soğutulması ve ısıtılması neticesinde nistagmus oluşturulması esasına dayanır.Test sırasında kulak kanalına özel bir cihazla oluşturulan soğuk ve sıcak kalorik uyaran (hava veya su) verilerek geçici ve kısa süreli baş dönmesi oluşturulur. Oluşan bioelektrik aktivite ve gözlerdeki nistagmus dediğimiz istemsiz göz hareketleri özel bir video ile (VNG) veya yüz bölgesine, göz çevresine yerleştirilen elektrotlarla (ENG) kaydedilerek bilgisayara aktarılır. İç kulak ve denge bölümünün çalışması, beyin ve beyincik ile ilişkileri saptanıp baş dönmesinin sebebi, tipi ve derecesi belirlenmeye çalışılır. Bu veriler ilgili uzman tarafından değerlendirilir. Test yaklaşık bir saat sürer ve ağrısızdır. Klasik olarak tercih edilen yöntem binaural bitermal kalorik testtir. Yani her iki kulağında sırasıyla soğuk ve sıcak uyaranla uyarılması söz konusudur. Termal uyaran olarak su ya da hava kullanılabilir. Termal uyaran olarak su tercih edildiğinde her iki dış kulak yoluna sırası ile 250 mL su 30 ve 44 C ısıda 30 sn süre ile uygulanır. Termal uyaran olarak hava kullanıldığında 24 ve 50 C ısıda 8 L hava 1 dakikalık sürede dış kulak yoluna tatbik edilir. Test sırasında hasta sırt üstü yatar pozisyondadır ve baş 30 derece yükseltilir. Böylelikle horizontal kanal vertikal konuma getirilir. VNG gözlüğünün kapağı kapatılarak hastanın fiksasyon yapması engellenir. İrrigasyonu takiben yaklaşık 2 dakikalık kayıt yapılır ve bu sürenin sonunda gözlük içerisindeki ışık yakılarak hastanın fiksasyon yapması sağlanır.

Posturografi

Bilgisayarlı Dinamik Posturografi

Klinikte kullanılan vestibüler testlerin birçoğu vestibülo-oküler refleksi (VOR) ve refleksdeki bozuklukları değerlendirir. Ancak VOR bozuklukları tek başına bütün denge problemlerinden sorumlu değildir. Denge, vestibüler sistem, görsel bilgiler ve somatosensör sistemden gelen bilgilerin merkezi sinir sistemi tarafından yorumlanması ve bunun sonucunda kas iskelet sistemine gerekli uyarıların gönderilmesiyle sağlanan kompleks bir mekanizmadır. Bu organizasyonun herhangi bir kısmındaki anormallik karşımıza baş dönmesi ve/veya denge bozukluğu olarak çıkacaktır. Vestibüler testlerin birçoğu sadece vestibüler inputları değerlendirir. Posturografi Hareketli ve sabit denge platformu üzerinde vücut salınımlarını ölçen bir testtir. Dinamik posturografi testi kişinin vestibüler, vizüel ve somatosensor sisteminin koordinasyonunu ve bunun neticesinde dengesini test eder. Denge bozukluklarının değerlendirilmesinde kullanıldığı gibi rehabilitasyon amacıyla da kullanılabilir.
Yaklaşık 20–30 dakika sürer. Hasta test aracı içerisindeyken hareketli denge plakalarının üzerinde ayakta durur. Zemindeki basınca hassas denge plakalarının değişik alanlarına farklı  uyguladığı basınç ölçülerek bilgisayara iletilir ve değerlendirilir.

Posturografi sırasında 6 farklı durum için test yapılır. Bunlar:

• Platform sabit, gözler açık, çevre sabit
• Platform sabit, gözler kapalı, çevre sabit
• Platform sabit, gözler açık, çevre salınımda
• Platform salınımda, gözler açık, çevre sabit
• Platform salınımda, gözler kapalı, çevre sabit
• Platform salınımda, gözler açık, çevre salınımda

Böylelikle görsel ya da somatosensör ipuçlarının ya da her ikisinin beraber ortadan kalktığı durumlarda hastanın postural stabilitesi değerlendirilir. Hasta her basamak testi en az 3 defa takrarlar ve her durum için bir denge skoru bilgisayar tarafından saptanır. Elde edilen denge skorlarının mukayesesi ile hastanın denge bozukluğunun nedeni spesifiye edilmeye çalışılır. Posturografi başdönmesi ve dengesizlik şikayeti olan kişilerde tüm postural stabiliteyi dokümante etmeye yarayan bir testtir. Bunun dışında vestibüler rehabilitasyon ve hastalığın seyrini  monitorize etmek açısından da oldukça faydalıdır.

VEMP (Vestibüler Uyarılmış Miyojenik Potansiyeller)

VEMP, vestibülokolik refleksi değerlendiren, yüksek ses verilerek boyun kaslarından ya da ekstraoküler kaslardan EMG kayıdının alındığı bir testtir. Denge organındaki sakkül ve utrikül fonksiyonlarını değerlendirir. Sternokleidomastoid (SKM) adeleden kayıt edilen VEMP cevaplarına servikal (c)- VEMP, inferior rektus adelesinden kayıt edilen VEMP cevaplarına ise oküler (o)- VEMP adı verilmektedir.
c-VEMP testinde hastanın kulağına ses verilirken aynı anda bu sese cevap olarak boyundaki adelelerde meydana gelen refleks boyuna yerleştirilen elektrodlarla kaydedilir. O-VEMP testinde ise hastanın kulağına ses verilirken diğer taraftaki göz altına yerleştirilen elektrodlarla göz kasındaki kasılmalar kaydedilir.

c-VEMP yüksek sesli akustik uyarana cevaben SKM adeleden yapılan elektromiyografik kayıtta elde edilen bifazik dalgadır. Refleks arkı şu şekildedir: sakkül, inferior vestibüler sinir ve alt beyin sapı.
Oküler VEMP henüz klinik kullanımda c-Vemp kadar yaygınlaşmamıştır. O-VEMP yüksek şiddetli akustik uyarana yanıt olarak karşı taraf ekstraoküler göz kaslarından elde edilen myojenik potansiyellerdir. VEMP testi de birçok vestibüler fonksiyon testi gibi direkt tanı koydurucu olmaktan ziyade vestibüler sistemin fonksiyonları hakkında bilgi verir. Diğer testlere göre en büyük avantajı vestibüler sistemin sınırlı bir bölgesine (otolit organlar, vestibüler sinir ve beyin sapı) spesifik olmasıdır.
VEMP cevaplarının en patognomonik olduğu hastalık süperior kanal dehisansıdır (SKD). SKD hastalarında dehisans olan tarafta VEMP eşiklerinde anormal bir düşüş (<80 dN nHL) ve VEMP amplitüdünde sağlam tarafa göre belirgin artış görülür.

VHIT (Video Head Impuls Test)

Son yıllarda geliştirilmiş teknolojik bir testtir. Her iki kulaktaki tüm yarım daire kanallarını ayrı ayrı test etmek mümkündür. Test sonucunda, değerlendirilen yarım daire kanalının fonksiyonu hakkında bilgi elde edilir. Hastadan sabit bir hedefe bakması istenir. Hasta gözlerini hedefe sabitlemişken testi yapan kişi hastanın başını ani ve hızlı bir şekilde test yapılan planda 20-30 derece sağa-sola döndürüp tekrar orta hatta getirerek bu sırada oluşan göz hareketlerinin kaydı yapılır ve bu hareketler bilgisayar ortamında analiz edilir.

Rehabilitasyon (Yerleştirme) Manevraları

İç kulak denge merkezinde yer alan kalsiyum karbonat kristallerinin yerlerinden ayrılarak mevcut sıvı içinde serbest hareket etmesi sonucu oluşan baş dönmelerinin tedavisi için uygulanan özel hareketlerdir. (Epley,Semon, Barbekü vb manevralar)    

Testlerden Önce Nelere Dikkat Edilmelidir?

• Testten 48 saat önce alkol, uyuşturucu ve baş dönmesini azaltıcı ilaçlar alınmamalıdır.
• Son birkaç saat yemek yenmemeli, çikolata, kola, kahve, çay içilmemelidir.
• Yüze kullanılmış olan makyaj ve yüz kremi temizlenmelidir.